Μέθοδοι εκτέλεσης: 6. Τυφεκισμός

Της Νίνας Κουλετάκη

Εισαγωγή

Στις περισσότερες χώρες, μέχρι τον 20^ο αιώνα, η εκτέλεση δια τυφεκισμού ίσχυε μόνο για στρατιωτικούς, ενώ για τους πολίτες χρησιμοποιούσαν κάποια από τις άλλες μεθόδους, κυρίως τον απαγχονισμό. Για κάποιους λόγους ο τυφεκισμός θεωρήθηκε πιο αξιοπρεπής τρόπος θανάτωσης για τους στρατιώτες από την κρεμάλα. Εκτός αυτού, από τη στρατιωτική σκοπιά, είχε και άλλα πλεονεκτήματα: το αναγκαίο προσωπικό και ο εξοπλισμός για τη δημιουργία ενός εκτελεστικού αποσπάσματος ήταν πάντα διαθέσιμα.

Ο τυφεκισμός έγινε ο κατ’ εξοχήν τρόπος εκτέλεσης στις περισσότερες κομμουνιστικές χώρες κατά τη διάρκεια του 20^ου αιώνα, και είναι ακόμα σε ισχύ σε κάποιες από αυτές, παρόλο που δεν είναι, πλέον, κομμουνιστικές. Τα πρώην κράτη της Σοβιετικής Ένωσης έχουν όλα πλέον καταργήσει τη θανατική ποινή, αν και οι εκτελέσεις με πυροβολισμό, μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’90, ήταν συνηθισμένες. Συνήθως γίνονταν με περίστροφο και μια μόνο σφαίρα στο πίσω μέρος του κεφαλιού ή του λαιμού.

Οι εκτελέσεις με τυφεκισμό άρχισαν να παρουσιάζουν ραγδαία πτώση κατά τον 21^ο αιώνα, καθώς ο κύριος εφαρμοστής τους, η Κίνα, άλλαξε τη μέθοδο εκτέλεσης: τώρα χρησιμοποιεί τη θανατηφόρα ένεση. Το παραδοσιακό εκτελεστικό απόσπασμα, είναι όλο και λιγότερο σε χρήση, λόγω της δυσκολίας εξεύρεσης εθελοντών που θα το στελεχώσουν από τη μια, και το κόστος διαμόρφωσης κατάλληλου χώρου για τέτοιου είδους εκτελέσεις από την άλλη.

Χώρες που χρησιμοποιούν τον τυφεκισμό ως μέθοδο εκτέλεσης τον 21^ο αιώνα

Εξήντα εννέα χώρες είχαν σε ισχύ τον πυροβολισμό ως μέθοδο εκτέλεσης μέχρι το 2000, είτε ως μοναδικό τρόπο επιβολής της θανατικής ποινής, είτε για ορισμένες κατηγορίες εγκλημάτων. Π.χ. στην Αίγυπτο οι στρατιωτικοί εκτελούνται δια πυροβολισμού, ενώ οι πολίτες απαγχονίζονται. Η μέθοδος χάνει συνεχώς έδαφος καθώς οι χώρες που εφαρμόζουν ακόμη τη θανατική ποινή, όπως η Κίνα, η Γουατεμάλα και η Ταϊλάνδη, στράφηκαν στη θανατηφόρα ένεση.

Ας δούμε τις εκτελέσεις δια πυροβολισμού που έγιναν παγκοσμίως τα τελευταία χρόνια.

Το 2004, 34 άνδρες και 10 γυναίκες εκτελέστηκαν με αυτό τον τρόπο, από εκτελεστικό απόσπασμα αποτελούμενο από αστυνομικούς στο Βιετνάμ. Το Αφγανιστάν χρησιμοποίησε τον πυροβολισμό με περίστροφο και μια σφαίρα, στο πίσω μέρος του κεφαλιού, στη μοναδική εκτέλεση που έγινε από την πτώση των Taliban και μετά. Η ίδια μέθοδος χρησιμοποιήθηκε για 24 εκτελέσεις στην Κίνα κατά τη διάρκεια του ίδιου χρόνου. Τρεις έμποροι ναρκωτικών εκτελέστηκαν με αυτόν τον τρόπο στην Ινδονησία και δύο άτομα στην Ταϊλάνδη.

Κατά τη διάρκεια του 2005, με αυτή τη μέθοδο έγιναν 3 εκτελέσεις στην Ινδονησία, 15 στη Λιβύη, 1 στην Παλαιστίνη, 1 στο Ουζμπεκιστάν, 9 στο Βιετνάμ και 7 στην Υεμένη. Είναι πιθανόν και η Κίνα να συνέχισε την επιβολή θανατικής ποινής με αυτό τον τρόπο κατά το ίδιο έτος, αν και δεν υπάρχουν καταγεγραμμένα στοιχεία. Η εκτέλεση στο Ουζμπεκιστάν έγινε με μια σφαίρα στο πίσω μέρος του κρανίου, ενώ οι υπόλοιπες χώρες χρησιμοποίησαν παραδοσιακά εκτελεστικά αποσπάσματα. Στην Υεμένη ο μελλοθάνατος ξαπλώνει μπρούμυτα στο έδαφος και ένας εκτελεστής τον πυροβολεί με αυτόματο τουφέκι.

Το 2006 καταγράφηκαν επίσημα 20 εκτελέσεις με αυτή τη μέθοδο: 3 στο Μπαχρέιν, 3 στην Ινδονησία, 3 στη Σομαλία, 3 στα Ενωμένα Αραβικά Εμιράτα, 6 στο Βιετνάμ, 2 στην Υεμένη. Και πάλι δεν είναι γνωστός ο αριθμός των εκτελέσεων στην Κίνα.

Κίνα

Η Κίνα εφαρμόζει την θανατική ποινή για 68 εγκλήματα, μεταξύ των οποίων είναι ο φόνος, η διακίνηση ναρκωτικών, η κατ’ εξακολούθηση κλοπή, η μαστροπεία, η πορνογραφία, διάφορα οικονομικά εγκλήματα και άλλα. Ακόμα με την εσχάτη των ποινών τιμωρείται η θανάτωση ενός πάντα (panda).

Την άνοιξη του 2001, κατά την έντονη προπαγανδιστική καμπάνια κατά του εγκλήματος στην Κίνα, η Διεθνής Αμνηστία κατέγραψε τον εξωφρενικό αριθμό των 1.781 εκτελέσεων. Ο αριθμός αυτός υπερβαίνει κατά πολύ το συνολικό αριθμό εκτελέσεων σε όλες τις υπόλοιπες χώρες του κόσμου. Η Κίνα δεν δημοσιεύει τις στατιστικές των εκτελέσεων που πραγματοποιεί, ισχυριζόμενη πως αποτελούν κρατικό μυστικό.

Οι εκτελέσεις γίνονται αμέσως μετά την έκδοση της καταδικαστικής απόφασης και η οικογένεια του καταδικασμένου πληρώνει για τις σφαίρες (!). Τα χέρια του δένονται πίσω από την πλάτη του και τον αναγκάζουν να γονατίσει πριν δεχθεί μια μόνο σφαίρα, εξ επαφής, στον αυχένα ή στο πίσω μέρος του κεφαλιού. Ο εκτελεστής είναι στρατιώτης ή αστυνομικός. Εναλλακτικός τρόπος εκτέλεσης είναι τα πυρά από αυτόματο τουφέκι στο στήθος.

Από το 1997 η Κίνα άρχισε να πειραματίζεται με τη θανατηφόρα ένεση και, σταδιακά, αυτός ο τρόπος εκτέλεσης αντικατέστησε τον τυφεκισμό.

Ιράν

Τα χρόνια που ακολούθησαν την επανάσταση του 1979, στο Ιράν θανατώθηκαν δια τυφεκισμού εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες, με τον μεγαλύτερο αριθμό εκτελέσεων να σημειώνεται στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Τα εγκλήματά τους συμπεριλάμβαναν φόνους, διακίνηση ναρκωτικών, μοιχεία, πορνεία, ένοπλη ληστεία, πολιτική βία και προσβολή της θρησκείας.

Η τυπική διαδικασία της εκτέλεσης δια τυφεκισμού, απαιτεί τη συγκέντρωση των καταδικασμένων σε ομάδες. Κάθονται στο έδαφος, κατά μήκος ενός τοίχου, με δεμένα μάτια. Ένας στρατιώτης της Επαναστατικής Φρουράς στεκόταν μπροστά τους και τους πυροβολούσε με ένα αυτόματο τουφέκι. Στο Ιρά την δια τυφεκισμού εκτέλεση διαδέχθηκε σταδιακά ο απαγχονισμός.

Νιγηρία

Η Νιγηρία χρησιμοποιεί εξίσου τόσο τον απαγχονισμό όσο και τον τυφεκισμό για τις εκτελέσεις της θανατικής ποινής. Το Σάββατο 22 Ιουλίου του 1995 εκτελέστηκαν, στις φυλακές υψίστης ασφαλείας Kirikiri του Λάγκος, 43 άτομα καταδικασμένα σε θάνατο για ένοπλες ληστείες. Η εκτέλεση έγινε δημόσια, μπροστά σε πλήθος περίπου 1000 ατόμων. Ήταν ο μεγαλύτερος αριθμός εκτελέσεων που σημειώθηκε σε μία και μόνο ημέρα και είχε ως σκοπό να αναχαιτίσει την διαρκώς αυξανόμενη εγκληματικότητα της εποχής.

Οι καταδικασμένοι, πολλοί από τους οποίους περίμεναν την εκτέλεση της ποινής τους για περισσότερα από 15 χρόνια, δέθηκαν σε πασσάλους μπροστά από ένα εκτελεστικό απόσπασμα αποτελούμενο από 12 στρατιώτες. Τα μέλη του εκτελεστικού αποσπάσματος ήταν ντυμένα με στολή παραλλαγής και είχαν αλείψει στα πρόσωπά τους μαύρο βερνίκι παπουτσιών. Εκτέλεσαν τους καταδίκους σε 3 ομάδες των 12 και μία των 7 ατόμων.

Οι εκτελέσεις άρχισαν στις 9.30 το πρωί και ολοκληρώθηκαν στις 11.00. Παρευρίσκονταν τρεις γιατροί (εκ των οποίων η μία γυναίκα) και δύο ιερείς: ένας ιρλανδός παπάς της ρωμαιοκαθολικής εκκλησίας και ένας μουσουλμάνος ιμάμης.

Ταϊλάνδη

Η Ταϊλάνδη είναι η μοναδική χώρα στον κόσμο που χρησιμοποιεί έναν μοναδικό εκτελεστή, ο οποίος πυροβολεί με ένα οπλοπολυβόλο στερεωμένο σε βάση. Οι καταδικασμένοι σε θάνατο εκτελούνται ένας-ένας και, συνήθως, πρόκειται για δολοφόνους και εμπόρους ναρκωτικών. Από το 1937, που καταργήθηκε στην Ταϊλάνδη ο αποκεφαλισμός ως θανατική ποινή, μέχρι τον Οκτώβριο του 2003, που τον τυφεκισμό διαδέχθηκε η θανατηφόρα ένεση, πάνω από 500 άτομα τυφεκίστηκαν στην Ταϊλάνδη.

Όλοι τους ήταν κρατούμενοι στις φυλακές υψίστης ασφαλείας Bang Kwang, που βρίσκονται 20 χιλιόμετρα έξω από την Bangkok. Το δωμάτιο εκτελέσεων με την τέλεια ηχομόνωση, γνωστό ως «το δωμάτιο που απαλλάσσει από τον πόνο», περιείχε δυο ξύλινους σταυρούς και δυο Heckler & Koch οπλοπολυβόλα των 9mm, στερεωμένα σε βάση.

Οι καταδικασμένοι σε θάνατο μπορεί να περίμεναν τη σειρά τους για το δωμάτιο εκτελέσεων από λίγες εβδομάδες έως χρόνια ολόκληρα και ενημερώνονταν για τη μοίρα τους λίγες μόνο ώρες πριν την εκτέλεση. Πριν αντιμετωπίσουν το δήμιό τους, τους φωτογράφιζαν και τους έπαιρναν τα δακτυλικά αποτυπώματα. Στη συνέχεια τους οδηγούσαν στο χώρο εκτέλεσης, τους τοποθετούσαν στο σταυρό με την πλάτη γυρισμένη στο οπλοπολυβόλο, τους έδεναν τα μάτια με ένα λευκό πανί και τα χέρια με ένα ιερό βουδιστικό κομποσχοίνι.

Ο μελλοθάνατος κρατά λουλούδια, ως προσφορά στο Βούδα και μια οθόνη από καραβόπανο τοποθετείται μεταξύ του καταδικασμένου και του οπλοπολυβόλου. Ένας στόχος, στο ύψος της καρδιάς του κρατουμένου, τοποθετείται στην οθόνη και το οπλοπολυβόλο στοχεύει στο κέντρο του στόχου. Ο εκτελεστής παίρνει τη θέση του και παρατηρεί ένα άλλο μέλος του εκτελεστικού αποσπάσματος, το οποίο κρατά υψωμένη μια κόκκινη σημαία, η οποία κατεβαίνει στο νεύμα του διευθυντή των φυλακών και, τότε, ο εκτελεστής πυροβολεί.

Μετά την εκτέλεση, και σε περίπτωση που πρόκειται να ακολουθήσουν και άλλες, ο χώρος καθαρίζεται από τα αίματα αμέσως. Οι καταδικασμένοι που θα εκτελεστούν στη συνέχεια περιμένουν τη σειρά τους σε ένα διπλανό δωμάτιο, το τζάμι στην πόρτα του οποίου είναι σκεπασμένο με ένα μαύρο ύφασμα, έτσι ώστε να μην έχουν οπτική επαφή με το δωμάτιο εκτελέσεων.

Βιετνάμ

Οι εκτελέσεις διεξάγονται από ένα εκτελεστικό απόσπασμα που αποτελείται από 7 αστυνομικούς. Έξι από αυτούς πυροβολούν τον καταδικασμένο με τουφέκια, ενώ ο αξιωματικός τους ρίχνει τη χαριστική βολή με ένα περίστροφο. Οι μελλοθάνατοι έχουν δεμένα μάτια και δένονται σε πασσάλους σε πεδία εκτελέσεων που βρίσκονται στα προάστια των βιετναμέζικων πόλεων. Οι συγγενείς των καταδικασμένων δεν ενημερώνονται για την εκτέλεση, αλλά τους ειδοποιούν να πάνε να παραλάβουν τα προσωπικά τους αντικείμενα, δυο ή τρεις μέρες αργότερα. Αν και η κυβέρνηση του Βιετνάμ περιόρισε τα εγκλήματα που τιμωρούνται με τη θανατική ποινή σε 29 από 43 που ήταν πριν, 47 άτομα εκτελέστηκαν το 2004, 9 το 2005 και 6 το 2006. Ο βιετναμέζος πρωθυπουργός Phan Van Khai ζήτησε από τα Υπουργεία Δικαιοσύνης και Δημόσιας Τάξης να εξετάσουν την προοπτική αλλαγής τρόπου εκτέλεσης γιατί, συχνά, οι ταραγμένοι νεαροί αστυνομικοί χάνουν το στόχο.

Υεμένη

Όλες σχεδόν οι εκτελέσεις στην Υεμένη είναι για φόνο, γίνονται δημόσια και παρευρίσκονται σε αυτές οι συγγενείς του θύματος.

Μια από τις πιο αξιοσημείωτες πρόσφατες εκτελέσεις στην Υεμένη, έγινε στις 20 Ιουνίου του 2001, όταν ο σουδανός υπάλληλος νεκροτομείου Mohammad Adam Omar, ο αποκαλούμενος και «Βιαστής του Sana‘a», εκτελέστηκε δια τυφεκισμού, μπροστά σε πλήθος 50.000 ατόμων, για το βιασμό και φόνο δύο φοιτητριών.

Η εκτέλεσή του έγινε μέσα σε ένα στάδιο. Τα χέρια του ήταν δεμένα πίσω από την πλάτη του και τον διέταξαν να ξαπλώσει με το πρόσωπο στο έδαφος. Ο εκτελεστής του του έριξε 3 σφαίρες στην καρδιά και καθώς ο Omar κινούνταν ακόμη, του έριξε τη χαριστική βολή στο κεφάλι.

Η.Π.Α., Πολιτεία της Γιούτα

Η Γιούτα είναι η μοναδική πολιτεία της Αμερικής που χρησιμοποίησε εκτελεστικό απόσπασμα στο πρόσφατο παρελθόν. Η συγκεκριμένη μέθοδος εκτέλεσης είναι ακόμη σε ισχύ στις πολιτείες της Γιούτα και του Άινταχο, αλλά είναι πολύ αμφίβολο αν θα την χρησιμοποιήσουν. Ο μόνος λόγος για τον οποίο θα χρησιμοποιηθεί εκτελεστικό απόσπασμα ως τρόπος θανάτωσης κρατουμένου, είναι να το έχει επιλέξει ο ίδιος. Τέσσερις από τους καταδικασμένους φυλακισμένους της Γιούτα, που περιμένουν τη σειρά τους για εκτέλεση, έχουν επιλέξει αυτή τη μέθοδο.

Στις 17 Ιανουαρίου του 1977, ο Gary Mark Gilmore έγινε ο πρώτος μελλοθάνατος που εκτελέστηκε στις ΗΠΑ, μετά από 12 χρόνια, επικαλούμενος το δικαίωμα στο θάνατο. Μέχρι τότε οι καταδικασμένοι σε θάνατο περίμεναν την εκτέλεσή τους για χρόνια. Ο Gilmore ξεκίνησε μια καμπάνια για το ότι ήταν δικαίωμά του να πεθάνει, παρά να περιμένει φυλακισμένος, και επέλεξε, ως τρόπο θανάτου του, τον τυφεκισμό. Στην πολιτεία της Γιούτα, ο νόμος της εποχής έδινε το δικαίωμα στον καταδικασμένο να επιλέξει μεταξύ τυφεκισμού και απαγχονισμού. Ο Gilmore εκτελέστηκε από 6 εθελοντές, σε ένα παλιό εργοστάσιο κονσερβοποιίας, δίπλα από τη φυλακή. Το απόσπασμα χρησιμοποίησε επαναληπτικά τουφέκια Winchester 94. Τα 5 από τα τουφέκια είχαν αληθινά πυρά και το 1 άσφαιρα, έτσι ώστε να μην γνωρίζουν τα μέλη του αποσπάσματος ποιος έριξε τις θανατηφόρες βολές. Ο Gilmore δέθηκε σε μια καρέκλα και ένας λευκός στόχος καρφιτσώθηκε στο πουκάμισό του, στο μέρος της καρδιάς. Αφού του αναγνώσθηκε η απόφαση εκτέλεσης, τον ρώτησαν αν είχε να δηλώσει κάτι. «Ας το κάνουμε», είπε.

Η εκτέλεση του Gilmore επανέφερε τη διαδικασία της θανατικής ποινής στην Αμερική και περιγράφηκε γλαφυρά από τον Norman Mailer στο βιβλίο του «Το τραγούδι του εκτελεστή», καθώς και στην ταινία που βασίστηκε στο βιβλίο.

Το εκτελεστικό απόσπασμα στη Βρετανία

Όπως ανέφερα στην αρχή, το εκτελεστικό απόσπασμα ήταν πάντα η προτιμώμενη μέθοδος για εκτελέσεις στρατιωτικών. Ποτέ πολίτης στη Μεγάλη Βρετανία δεν πέθανε με αυτόν τον τρόπο.

Δεν είναι γνωστό πότε άρχισε να εφαρμόζεται αυτή η μέθοδος θανάτωσης στη Μεγάλη Βρετανία, όμως υπάρχουν καταγραφές για στρατιώτες που εκτελέστηκαν δια τυφεκισμού κατά τη διάρκεια του Αγγλικού Εμφυλίου Πολέμου τον 17^ο αιώνα. Επίσης, ο χάρτης του Roche, για το Λονδίνο του 18^ου αιώνα, δείχνει μια περιοχή δίπλα στις αγχόνες του Tyburn «όπου τυφέκιζαν τους στρατιώτες».

Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, πάνω από 300 στρατιώτες εκτελέστηκαν για λιποταξία, δειλία και άλλες παραβάσεις. Πολλοί από αυτούς ήταν άτομα νεαρής ηλικίας που είχαν στρατολογηθεί αιφνίδια και, προφανώς, βρίσκονταν σε κατάσταση σοκ. Τα χρόνια που ακολούθησαν έγινε μια πλατιά καμπάνια ώστε να τους αποδοθεί χάρη, έστω και μετά θάνατο, η οποία ευδοκίμησε, τελικά, το 2006, όταν η Κυβέρνηση αποφάσισε να δώσει «συγχωροχάρτι» σε όλους αυτούς. Την ίδια χρονιά, στο Alrewas του Staffordshire, ανεγέρθηκε ένα μνημείο στη μνήμη τους, που παριστάνει έναν άοπλο στρατιώτη να αντιμετωπίζει το εκτελεστικό απόσπασμα. Η λιποταξία έπαψε να επισύρει την ποινή του θανάτου το 1930.

Με τυφεκισμό εκτελούνταν επίσης οι κατάσκοποι που συλλαμβάνονταν κατά τη διάρκεια των δύο Παγκοσμίων Πολέμων.

Πώς προκαλείται ο θάνατος στην δια τυφεκισμού εκτέλεση

Η εκτέλεση μπορεί να γίνει είτε από έναν εκτελεστή, ο οποίος πυροβολεί τον καταδικασμένο εκ του σύνεγγυς στο πίσω μέρος του κεφαλιού ή του αυχένα (όπως συμβαίνει στην Κίνα και στη Σοβιετική Ένωση πριν την διάλυσή της). Ο –σχεδόν εξ επαφής- πυροβολισμός έχει σκοπό την καταστροφή των ζωτικών κέντρων του προμήκη μυελού.

Το παραδοσιακό εκτελεστικό απόσπασμα αποτελείται από 3 έως 6 εκτελεστές, οι οποίοι στέκονται ή γονατίζουν απέναντι από το μελλοθάνατο, ο οποίος με τη σειρά του είναι δεμένος σε έναν πάσσαλο ή μια καρέκλα. Συνήθως οι εκτελεστές σκοπεύουν στο στήθος, καθώς είναι πιο εύκολο να πετύχουν αυτό παρά το κεφάλι. Ένα εκτελεστικό απόσπασμα που στοχεύει στο κεφάλι, έχει ως αποτέλεσμα τον ίδιο τύπο τραυμάτων όπως αυτά που προκαλούνται από έναν και μόνο εκτελεστή. Αντιθέτως, όταν ο στόχος είναι το στήθος οι σφαίρες πλήττουν την καρδιά, τους πνεύμονες καθώς και βασικές αρτηρίες, οπότε ο καταδικασμένος πεθαίνει από αιμορραγία και σοκ. Είναι συνηθισμένο ο επικεφαλής αξιωματικός να δίνει στον κρατούμενο τη χαριστική βολή στο κεφάλι, προκειμένου να τον αποτελειώσει αν ο καταιγισμός των πυρών δεν κατάφερε να τον σκοτώσει.

Η δια τυφεκισμού εκτέλεση δεν θεωρείται ενδεδειγμένη μέθοδος, από ανθρωπιστικής σκοπιάς, μια και, παρόλο που οδηγεί σε έναν αρκετά γρήγορο θάνατο, δεν μπορεί να σκοτώσει ακαριαία. Αν σε αυτό προστεθεί και η ενδεχόμενη απειρία του εκτελεστικού αποσπάσματος ή οι δισταγμοί του την ώρα της εκτέλεσης (συνήθως τα εκτελεστικά αποσπάσματα επανδρώνονται από εθελοντές και όχι επαγγελματίες σκοπευτές), μπορούμε να τη θεωρήσουμε μια μέθοδο άγρια και αιματηρή.