Criminal Profiling: Προφίλ εγκληματία, μια κριτική ματιά

του Ιωσήφ Καμπανάκη, Αναλυτή Εγκληματολογικών Πληροφοριών

Η γνώση που έχουν πολλοί για το προφίλ του εγκληματία προέρχεται κυρίως από την προβολή του μέσω βιβλίων, των οποίων οι συγγραφείς είχαν ασχοληθεί επαγγελματικά με το αντικείμενο. Μετά τη συνταξιοδότησή τους αποτύπωσαν τις εμπειρίες τους, οι οποίες μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο, σε τηλεοπτικές σειρές και μυθιστορήματα, με μεγάλη επιρροή στο κοινό. Μεταγενέστερα, δημιουργοί διαφορετικών θεωρητικών σχολών διατύπωσαν τις δικές τους εμπειρίες με τις αντίστοιχες θεωρητικές αρχές. Η εμπειρική έρευνα έθεσε ερωτήματα κατά πόσο το προφίλ μπορεί να κάνει εκείνα που υπόσχεται με έγκυρο και αξιόπιστο τρόπο. Οι έρευνες από τη μια βρίσκονται ακόμα στα πρώτα στάδια και από την άλλη είναι περιορισμένες αριθμητικά αλλά και δειγματοληπτικά. Μέχρι σήμερα δεν έχουν συγκλίνει σε κοινά αποδεκτά αποτελέσματα, ούτε έχουν επιβεβαιώσει την αποτελεσματικότητα του προφίλ σε συγκεκριμένα πεδία (π.χ. εγκυρότητα των τύπων χαρακτηριστικών προσωπικότητας εγκληματιών για ένα συγκεκριμένο έγκλημα).

Εξ αφορμής των δύο επιλεγμένων βιβλίων (1) για το προφίλ σειριακού εγκληματία γίνονται σύντομες αναφορές για το αντικείμενο με βάση ερωτήματα περί της εγκυρότητας και της αποτελεσματικότητάς του. Οι συγγραφείς τους (επιμελητής και συγγραφέας κεφαλαίων στην περίπτωση του Kocsis) είναι ακαδημαϊκοί καθηγητές και ερευνητές στον τομέα, οι οποίοι παρουσιάζουν σχολές και εφαρμοσμένες τεχνικές με πλουραλισμό και πληρότητα.

Γενικά

Ως προφίλ εγκληματία ορίζεται «ο προσδιορισμός των χαρακτηριστικών της προσωπικότητας και της συμπεριφοράς ενός προσώπου από την ανάλυση των εγκλημάτων που έχει διαπράξει» (2) ή πιο απλά «τα συμπεράσματα για τα χαρακτηριστικά του δράστη, τα οποία προκύπτουν από τα χαρακτηριστικά των εγκλημάτων του» (3). Οι περισσότεροι ορισμοί συμφωνούν, λίγο ή πολύ, με τους παραπάνω. Η τεχνική έρευνας του προφίλ συνήθως χρησιμοποιείται όταν υπάρχει σειρά βίαιων εγκλημάτων (ανθρωποκτονίες, βιασμοί) από το ίδιο άγνωστο άτομο, με απουσία κινήτρου και με στοιχεία που δείχνουν ψυχοπαθολογία του δράστη.

Το προφίλ εγκληματία υποθέτει ότι ορισμένα χαρακτηριστικά και συμπεριφορές που δείχνει ο δράστης στη σκηνή του εγκλήματος είναι αποτέλεσμα προσωπικών χαρακτηριστικών και δεν εμφανίζονται μόνο στη συγκεκριμένη περίπτωση. Με την αναζήτηση αυτών των χαρακτηριστικών επιδιώκει να σκιαγραφήσει τον τύπο του άγνωστου δράστη με βάση τα δημογραφικά χαρακτηριστικά και την προσωπικότητά του, χωρίς να επιδιώκει την εξατομίκευσή του. Έτσι τον ξεχωρίζει από τον γενικό πληθυσμό και δίνει τη δυνατότητα να συγκριθεί με τους υπάρχοντες υπόπτους. Επιπρόσθετα, προτείνει στρατηγικές πρόληψης και έρευνας, υποδεικνύει τρόπους αστυνομικής έρευνας και ανάκρισης και προσπαθεί να προβλέψει μελλοντικά εγκλήματα (4).

Μετά την ανάπτυξή του από ειδικούς ερευνητές του FBI στο τέλος της δεκαετίας του 1970, ασχολήθηκαν με το αντικείμενο και άλλοι, ψυχολόγοι/ψυχίατροι/ αστυνομικοί, οι περισσότεροι με ακαδημαϊκή ιδιότητα. Έτσι άρχισαν να δημοσιεύονται μελέτες και έρευνες για το αντικείμενο, οι οποίες έθεταν και ερωτήματα για τη φύση της μεθόδου που ακολουθούν οι διάφορες θεωρητικές σχολές του (τέχνη; επιστήμη;) και για πρώτη φορά προσπάθησαν να μετρήσουν την εγκυρότητα και την αξιοπιστία του προφίλ. Έτσι αρχίζει μεγάλη παραγωγή ερευνών, ιδιαίτερα τη δεκαετία 1995-2005, που διαφέρουν από τις πρώτες δημοσιεύσεις προσωπικών εμπειριών και απόψεων των profiler του FBI. Δεν είναι νομίζω, τυχαίο που το ενδιαφέρον των ερευνητών, αλλά και του κόσμου, στρέφεται προς στο αντικείμενο μετά την έκδοση των βιβλίων (1994/95/97) συνταξιούχων και πρώτων profiler του FBI (John Douglas, Robert Ressler), στα οποία στηρίχθηκε και το σενάριο διάσημων κινηματογραφικών ταινιών (Silence of Lambs, Hannibal)

Οι αντιθέσεις

Μέχρι σήμερα οι έρευνες δεν δείχνουν να καταλήγουν σε συγκεκριμένα και μη αμφισβητήσιμα αποτελέσματα. Από τη μια θεωρείται ότι η εν λόγω έρευνα είναι ακόμη στην αρχή της και απαιτείται περισσότερη ερευνητική εργασία σε αρκετούς τομείς του αντικειμένου και από την άλλη η ποσότητα της έρευνας είναι σχετικά μικρή. Πέρα από τους ιδρυτές συγκεκριμένων θεωρητικών σχολών που δημοσιεύουν μελέτες με κυρίαρχο σκοπό να προωθήσουν τη δική τους θεωρία ή «νέα επιστήμη», είναι λίγοι εκείνοι που ασχολούνται με την εμπειρική έρευνα στο αντικείμενο. Δυσκολίες ακόμη εντοπίζονται στην πρόσβαση στο πρωτότυπο υλικό και όταν αυτό είναι εφικτό διαπιστώνεται επιλεκτική προώθηση του σχετικού επίσημου υλικού. Πολλές είναι οι περιπτώσεις που παρέχονται προς τους ερευνητές πληροφορίες μόνο για προφίλ με επιτυχημένες προβλέψεις ή με σημαντική βοήθεια στην ανακριτική έρευνα.

Μέχρι σήμερα καταγράφεται μια άτυπη αντιπαράθεση δύο ομάδων που βλέπουν το προφίλ από διαφορετική σκοπιά. Η μία, των υποστηρικτών των μεθόδων του FBI που συγκεντρώνει συνήθως αστυνομικούς-profiler που επικεντρώνονται στην βοήθεια που δίνει το προφίλ στην αστυνομική έρευνα. Η άλλη, εκείνων που δίνουν σημασία στη διαδικασία και τις μεθόδους, ώστε να έχουν επιστημονική βάση και είναι συνήθως εξωτερικοί βοηθοί στις αστυνομικές έρευνες με ακαδημαϊκή ιδιότητα, εκπροσωπώντας μία επιστήμη. Οι δεύτεροι θεωρούν ότι οι πρώτοι χρησιμοποιούν μεθόδους και τεχνικές που είναι αναξιόπιστες και δεν μπορούν να υποστηρίξουν έγκυρες προβλέψεις. Στηρίζουν τη φήμη τους σε μερικές επιτυχημένες προβλέψεις και αποκρύπτουν τα πλήρη στοιχεία της εργασίας τους. Οι πρώτοι υποστηρίζουν ότι οι δεύτεροι εργάζονται σε συνθήκες εργαστηρίου με μοναδικά εργαλεία τη θεωρητική κατάρτιση της επιστήμης τους, ενώ δεν κατέχουν πείρα και αντίστοιχες γνώσεις για το έγκλημα στον πραγματικό κόσμο και για τον τρόπο δράσης των εγκληματιών. Αν εξετάσουμε αναλυτικότερα τις βάσεις του προφίλ, όπως αυτό αναπτύχθηκε συστηματικά από τη σχολή του FBI, στηρίζεται στις παρακάτω υποθέσεις (5):

1. Δράστες που επιδεικνύουν παρόμοια εγκληματική συμπεριφορά έχουν παρόμοια χαρακτηριστικά (υπόθεση ομογένειας).
2. Οι δράστες συμπεριφέρονται με ένα γενικά ίδιο τρόπο κάθε φορά που εγκληματούν (συνέπεια συμπεριφοράς).
3. Ο τρόπος που ένας συγκεκριμένος δράστης συμπεριφέρεται είναι διακριτός από εκείνον ενός άλλου δράστη (διαφορά συμπεριφοράς).
4. Συμπεριφορές που επιδεικνύει ένας δράστης όταν εγκληματεί, σχετίζονται με χαρακτηριστικά προσωπικότητας του στην καθημερινή του ζωή.

Για πολλά χρόνια οι profilers εργάζονταν με βάση τις παραπάνω αρχές, τις οποίες θεωρούν ότι ισχύουν και δεν ενδιαφέρονταν εάν υπάρχει λογική εξήγηση και επιβεβαίωσή τους. Από τη δεκαετία του 2000 μερικές ερευνητικές προσπάθειες έθεσαν υπό εξέταση τις παραπάνω υποθέσεις, με βάση τις θεωρίες περί προσωπικότητας, χωρίς να έχουν επιβεβαιώσει την ισχύ τους (6). Το θεωρητικό υπόβαθρο, στο οποίο στηρίζεται το προφίλ δείχνει να είναι αδύναμο και η γενίκευση σε τυπολογίες εγκληματιών με βάση τη συμπεριφορά κατά το έγκλημα να μη βρίσκει θεωρητική τεκμηρίωση.

Οι έρευνες

Εκτός τα κενά που καταγράφονται στη θεωρητική υποστήριξη του προφίλ, ελάχιστη εμπειρική έρευνα έχει διενεργηθεί για την εγκυρότητα των αποτελεσμάτων του. Η μέτρηση της εγκυρότητας μπορεί να εστιαστεί: (7)

1. στην ακρίβεια των προβλέψεων,
2. στον βαθμό συμβολής στην έρευνα των εγκλημάτων,
3. στην ικανοποίηση του οργανισμού-παραλήπτη και
4. στις ικανότητες και τις δεξιότητας των profiler.

Οι περισσότερες μετρήσεις χρησιμοποιούν τις δύο τελευταίες. Η μέτρηση της ακρίβειας των προβλέψεων συναντά πολλές δυσκολίες με κυριότερες τη μη πρόσβαση σε υλικό των προφίλ (με αιτιολογία την προστασία των θυμάτων και να μην ενημερώνονται σχετικά οι δυνητικοί δράστες ώστε να λαμβάνουν μέτρα κάλυψης), το διφορούμενο των προβλέψεων και ότι δεν δίνουν περιθώρια επαλήθευσης (εσωτερικές σκέψεις, φαντασίες, προσωπικές ικανότητες, συναισθηματικές/κοινωνικές ιδιότητες, κ.ά). Το FBI υποστηρίζει ότι τα προφίλ του έχουν ακρίβεια που ξεπερνά το 80%, χωρίς όμως να δίνει σχετικά αποδεικτικά στοιχεία (8). Ίσως είναι αδόκιμη η αξιολόγηση του προφίλ από την ακρίβεια των προβλέψεών του, λόγω των αντικειμενικών δυσκολιών στη μέτρηση.

Για να αξιολογηθεί η θετική συμβολή του προφίλ στην έρευνα θα πρέπει τα χαρακτηριστικά του δράστη 1) να μην είναι προϊόν εικασίας ή διαίσθησης, 2) να είναι ικανός να τα επιδείξει, 3) να τον ξεχωρίζουν από το γενικό πληθυσμό, 4) να μην αναπαράγουν απλά ήδη γνωστά στοιχεία, και 5) να είναι κάτι περισσότερο από την περιγραφή της εγκληματικής συμπεριφοράς. Με βάση τα παραπάνω η Ferguson θεωρεί ότι μόνο πέντε χαρακτηριστικά του δράστη μπορούν να θεωρηθούν σημαντικά : (9)

1) συγκεκριμένο κίνητρο,
2) ειδικές δεξιότητες ή γνώσεις μεθόδων και υλικών,
3) σχέση με το θύμα,
4) γνώση για τη σκηνή του εγκλήματος ή την τοποθεσία,
5) εγκληματικές δεξιότητες ή γνώσεις τύπου CSI.

Άρα τα δημογραφικά χαρακτηριστικά που παραδοσιακά βρίσκουμε στα προφίλ, όπως ηλικία, οικογενειακή κατάσταση, διανοητική ικανότητα δεν συνεισφέρουν. Σε έρευνα της Ferguson σε 59 προφίλ διαφόρων μεθοδολογιών διαπίστωσε ότι στην πλειοψηφία τους δεν παρείχαν ένα ή περισσότερα από τα 5 παραπάνω σημαντικά χαρακτηριστικά.
Δεδομένου των δυσκολιών να αξιολογηθεί το προφίλ από την ακρίβεια των προβλέψεων και από τη συμβολή του στην έρευνα, οι περισσότερες σχετικές έρευνες εστιάζουν στην «ικανοποίηση των πελατών». Αυτές οι έρευνες αποτελούν και ένα μέσο για τη μέτρηση της ακρίβειας των προβλέψεων του προφίλ και της συμβολής του στην αστυνομική έρευνα.

Στην πρώτη έρευνα ικανοποίησης που διενεργήθηκε για λογαριασμό του FBI (10) σε 192 υποθέσεις, στο 46% των υποθέσεων οι αστυνομικοί δήλωσαν ότι επωφελήθηκαν από τις από τις συμβουλές του profiling και στο 17% των υποθέσεων απάντησαν ότι τους βοήθησε στην ταυτοποίηση του δράστη.

Σε έρευνα του Home Office (11) σε 184 υποθέσεις το profiling βοήθησε στη λύση στο 16% των εγκλημάτων και μόνο στο 2,7% οδήγησε στην ταυτοποίηση του δράστη. (12)

Σε αντίστοιχες έρευνες σε Ολλανδία, Η.Β., ΗΠΑ, Καναδά και Αυστραλία, το μεγαλύτερο ποσοστό αστυνομικών είχε θετική γνώμη για τη συμβολή του profiling. Οι γνώμες αυτές δημιουργήθηκαν περισσότερο γιατί βοηθήθηκαν σε στρατηγικές ανάκρισης και λιγότερο γιατί τους οδήγησε στην ταυτοποίηση του δράστη. Αρκετοί ερευνητές συμπεραίνουν ότι οι απόψεις των αστυνομικών στις έρευνες ικανοποίησης επηρεάζονται σημαντικά όταν τα προφίλ έχουν γίνει από profiler με φήμη και είναι γνωστοί ως «αυθεντίες» στο αντικείμενο. Τότε προσλαμβάνουν στα μάτια τους μεγαλύτερη εγκυρότητα. Πολύ σπάνια υποκείμενα τέτοιων ερευνών είναι άλλοι επαγγελματίες, όπως νομικοί και ψυχολόγοι. Αυτή η διαπίστωση θέτει ερωτήματα κατά πόσον η αξιολόγηση των προφίλ με τη μέτρηση της ικανοποίησης είναι αξιόπιστη.

Άλλες έρευνες που προσπάθησαν να βρουν συσχέτιση των δεξιοτήτων των profiler με την ακρίβεια των προβλέψεων συγκρίνοντας την ακρίβεια και τη χρησιμότητα προβλέψεων διαφορετικών επαγγελματικών ομάδων σε επιλυμένες υποθέσεις. Η σχολή του FBI υπερτονίζει την αξία που έχει για την επιλογή και την επιτυχημένη δουλειά του profiler η επαγγελματική πείρα ως ερευνητής εγκλημάτων (detective) και επίσης δεξιότητες όπως η ικανότητα να σκέπτεται όπως ο εγκληματίας, να μπορεί να αποστασιοποιηθεί από τα γεγονότα, ώστε να σκέπτεται με αντικειμενικότητα, να έχει λογική σκέψη καθώς και διαίσθηση. Άλλες σχολές προτάσσουν τις γνώσεις στην επιστημονική έρευνα στο αντικείμενο του profiling και την ακαδημαϊκή εκπαίδευση.

Οι Pinizzotto & Finkel σύγκριναν τα αποτελέσματα επαγγελματιών profiler με ομάδες ελέγχου έμπειρους ντετέκτιβ, κλινικούς ψυχολόγους και φοιτητές σε υπόθεση ανθρωποκτονίας και σε σεξουαλικό έγκλημα (13). Οι επαγγελματίες profiler είχαν καλύτερη επίδοση στις προβλέψεις τους για σεξουαλικά εγκλήματα αλλά όχι στις ανθρωποκτονίες. Τα αποτελέσματα δεν έδειξαν στατιστικά σημαντική διαφορά μεταξύ των profiler και των άλλων ομάδων.

O Kocsis και οι συνεργάτες του έκαναν αρκετές έρευνες με πειραματικές μεθόδους συγκρίνοντας ομάδες profiler με άλλες ομάδες, με σκοπό να προσδιορίσουν τις βασικές δεξιότητες που πρέπει να έχει κάποιος για να είναι αποτελεσματικός profiler (14). Σύγκριναν την επίδοση των επαγγελματιών profiler με ομάδες ελέγχου, όπως ψυχολόγους (γνώση εγκληματικού νου), περισσότερο ή λιγότερο έμπειρους ντετέκτιβ (πείρα στην έρευνα εγκλημάτων) φοιτητές θετικών επιστημών (αντικειμενική και λογική σκέψη) και φυσικούς (διαίσθηση). Κατέληξαν σε συμπεράσματα όπως: 1) Οι επαγγελματίες profiler ξεπέρασαν σε επίδοση συνολικά όλες τις ομάδες ελέγχου σε σωστές προβλέψεις. Ενώ οι επαγγελματίες profiler ήταν καλύτεροι με μια πρώτη ματιά, όμως η επίδοσή τους ήταν οριακά καλύτερη. 2) Η ομάδα των αστυνομικών εμφάνισε μειωμένη επίδοση, ιδιαίτερα εκείνοι με την περισσότερη πείρα γι’ αυτό και ο Kocsis θεωρεί ότι δεν μπορεί να υποστηριχθεί η σημαντική αξία που έχει για τον profiler η πείρα στην έρευνα εγκλημάτων (όπως αντίθετα υποστηρίζει η σχολή του FBI). Επίσης και οι φυσικοί είχαν χαμηλές επιδόσεις και ο Kocsis συμπεραίνει ότι η σπουδαιότητα της διαίσθησης στους profiler είναι περιορισμένη. Από την άλλη, οι γνώσεις για την ανθρώπινη συμπεριφορά (π.χ. γνώσεις ψυχολογίας) και η ικανότητα για αντικειμενική και λογική σκέψη εμφανίζονται ως βασικές δεξιότητες, αφού οι ψυχολόγοι είναι η ομάδα που, μετά από αυτή των profiler, έχει τις καλύτερες επιδόσεις (15).

Μια νεότερη έρευνα του Gogan David (16) στην Ιρλανδική αστυνομία, που συγκρίνει δόκιμους αστυνομικούς και έμπειρους ερευνητές, δεν βρήκε στατιστική διαφορά στις σωστές προβλέψεις και επιβεβαιώνει αρκετά συμπεράσματα του Kocsis.

Οι Kocsis & Palermo αναφέρουν ανάμεσα στις αδυναμίες των παραπάνω ερευνών το μικρό, αριθμητικά, δείγμα των profiler ως υποκειμένων, λόγω της απροθυμίας τους να συμμετάσχουν σε τέτοιες έρευνες. Επίσης υποθέτουν ότι η μεγάλη διακύμανση που προκύπτει στις απαντήσεις τους το πιθανότερο είναι να οφείλεται στις διαφορές που έχουν ανάλογα τη θεωρητική σχολή που προέρχονται, την εκπαίδευση και την πείρα (17).

Συζήτηση

Οι εμπειρικές έρευνες δεν έχουν κατορθώσει μέχρι σήμερα να επιβεβαιώσουν την εγκυρότητα του προφίλ, με όποιο τρόπο και αν προσπάθησαν να τη μετρήσουν. Από την άλλη το προφίλ τα τελευταία 30 περίπου χρόνια έχει κατορθώσει να εδραιωθεί ως μια ερευνητική μέθοδος που βοηθά με πολλούς τρόπους στην επίλυση εγκλημάτων σειριακών δραστών, ιδιαίτερα όταν οι άλλες μέθοδοι έρευνας -παραδοσιακές ή μη- αδυνατούν να βοηθήσουν. Είναι γεγονός ότι προβάλλονται περισσότερο οι επιτυχημένες εφαρμογές του προφίλ αλλά μπορεί και στις μη επιτυχημένες προβλέψεις του να υπάρχουν σημεία που μπορεί να βοηθήσουν την ομάδα έρευνας. Σε αυτή την περίπτωση είναι προϋπόθεση οι παραλήπτες του προφίλ να είναι ικανοί να εντοπίσουν εκείνα τα στοιχεία που τους είναι χρήσιμα. Για να έχουν αυτή την ικανότητα πρέπει, κατά τη γνώμη μας, να έχουν βασικές γνώσεις για την εκπόνηση του προφίλ (τι είναι, πως εκπονείται, πως διαβάζεται και αποκωδικοποιείται) και να έχουν σχετική πείρα στην μελέτη προφίλ ή εκθέσεων ανάλυσης εγκλημάτων.

Σε κάθε περίπτωση η βοήθεια που μπορεί να δώσει το προφίλ στην έρευνα του εγκλήματος δεν είναι η «υπερφυσική» που προβάλλεται από τις κινηματογραφικές ταινίες, τις τηλεοπτικές σειρές και τα μυθιστορήματα. Ούτε οι profiler είναι χαρισματικά και αλάθητα πρόσωπα που συγκεντρώνουν όλες τις ικανότητες για απόλυτα ακριβείς προβλέψεις. Είναι επαγγελματίες που μαζί με τους τους ερευνητές των εγκλημάτων εργάζονται για τον ίδιο στόχο. Δεν φιλοδοξούν να υποδείξουν την ταυτότητα του δράστη. Προσπαθούν να δώσουν ιδέες, ώστε να περιοριστεί η δεξαμενή των πιθανών υπόπτων προσώπων, τα οποία πρέπει να ερευνηθούν περαιτέρω για σχέση με το έγκλημα ή τα εγκλήματα. Στην καλύτερη περίπτωση μπορεί να δώσουν κατευθύνσεις για έρευνα σε συγκεκριμένα πρόσωπα ή γεωγραφικές περιοχές. Πάντα όμως υπάρχει η πιθανότητα της λανθασμένης εκτίμησης του προφίλ και αυτό είναι σε γνώση όλων των εμπλεκομένων στην έρευνα, ώστε να συνεκτιμώνται και να αναλύονται μαζί όλα τα διαθέσιμα στοιχεία. Τότε μπορεί επιβεβαιωθούν ή να απορριφθούν οι προβλέψεις του προφίλ (π.χ. μετά από εξέταση ιχνών, αποτυπωμάτων, DNA, μαρτυρικές καταθέσεις, ψηφιακά ίχνη, κ.ά.). Άρα οι εκτιμήσεις του προφίλ πρέπει να θεωρούνται ως υποθέσεις που επιζητούν επιβεβαίωση ή απόρριψη με βάση τα στοιχεία που συγκεντρώνουν οι ερευνητές των εγκλημάτων.

Σημειώσεις
1. Kocsis, Richard N. (Ed) (2007) Criminal Profiling: International Theory, Research, and Practice. Humana Press Ainsworth, Peter B. (2001) Offender profiling and crime analysis. Willan Publishing
2. Douglas, J. E., Ressler, R. K., Burgess, A. W., & Hartman, C. R. (1986). Criminal profiling from crime scene analysis. Behavioral Sciences & the Law, 4, 401-421.
3. Copson, G. (1995). Coals to Newcastle? Part 1: A study of offender profiling (Special Interest Series: Paper 7). London: Police Research Group, Home Office Police Department.
4. Cook P. & Hinman D. (1999) Criminal Profiling: Science and Art. Journal of Contemporary Criminal Justice, 15(3), 230-241
5. Chifflet P. (2014) Questioning the validity of criminal profiling: an evidence-based approach. Australian & New Zealand Journal of Criminology, 48(2) 238-255
6. Chifflet P. ό.π.
7. Chifflet P. ό.π.
8. Kocsis, R. ό.π.
9. Ferguson, C. Investigative relevance. In W. Petherick (Ed.) (2013). Profiling and serial crime: Theoretical and practical issues (3rd ed., pp. 167–184). Waltham, MA: Elsevier
10. Pinizzotto, A. J. (1984). Forensic psychology: Criminal personality profiling. Journal of Police Science and Administration, 12, 32–39
11. Copson, G. (1995). Coals to Newcastle? Part 1: A study of offender profiling. London, UK: Home Office Police Research Group
12. Chifflet P. ό.π.
13. Pinizzotto, A.J. & Finkel, N.J. (1990). Criminal personality profiling: an outcome and process study. Law & Human Behavior, 14(3), 215–233
14. Kocsis, R. N. (2003). Criminal psychological profiling: Validities and abilities. International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, 47, 126–144
15. Kocsis, R. N. (2006). Criminal profiling: Principles and practice. Totowa, NJ: Humana Press
16. Cogan David, Investigative experience and profile accuracy. A replication study, in Kocsis, Richard N. (Ed) (2007) ό.π.
17. Kocsis N. R. & Palermo B.G. Contemporary problems in criminal profiling, in Kocsis, Richard N. (Ed) (2007) ό.π.

Πρώτη δημοσίευση: Έγκλημα και Τιμωρία, Ενημερωτικό Δελτίο της Ελληνικής Εταιρείας Εγκληματολογίας, τ. 4, Δεκέμβριος 2018