Η έννοια του «Overkill» με αφορμή την κατακρεούργηση 16χρονου αγοριού στα Μέγαρα

Της Ειρήνης – Έλλης Μπούτσικα

Παρασκευή 14/12/2012 και ώρα 8:30 το πρωί. Στην περιοχή «Βλυχός» Μεγάρων Αττικής, δίπλα σε έναν καταυλισμό Ρομά, ανακαλύπτεται το νεκρό σώμα ενός 16χρονου αγοριού. Το άτυχο παιδί, σύμφωνα με τις πληροφορίες που βγήκαν στη δημοσιότητα, είχε δεχθεί πολλαπλά βαθιά χτυπήματα από οξύ αντικείμενο, πιθανότατα μεγάλο μαχαίρι ή μπαλτά κυρίως στην περιοχή της κοιλίας και του λαιμού. Ειπώθηκε μάλιστα πως ο αριθμός των χτυπημάτων ήταν τέτοιος που είχε προκληθεί και μερική παραμόρφωση στο πρόσωπο του αγοριού.

Ο καταυλισμός στα Μέγαρα

Κοντά στο πτώμα οι αρχές εντόπισαν ένα μαχαίρι με λάμα μήκους 30 εκατοστών που η λαβή του ήταν τυλιγμένη με μονωτική ταινία. Η υπόθεση πλέον είναι στα χέρια της αστυνομίας η οποία και διεξάγει τις απαραίτητες έρευνες για τον εντοπισμό του δράστη.

Όμως, με αφορμή αυτό το πρόσφατο περιστατικό, ενδιαφέρον θα είχε να εξετάσουμε την καταφορά πολλαπλών χτυπημάτων στο θύμα σε μία ανθρωποκτονία και τι ψυχολογικές ερμηνείες δίνονται σε αυτή.

Ο όρος  «Overkill»  είναι πλέον καθιερωμένος στον κλάδο της Δικαστικής Ψυχολογίας (Forensic Psychology) και ορίζεται σύντομα ως «injury and trauma that is excessive beyond that required to cause the death of the victim.» δηλαδή, τραυματισμοί που είναι εκτεταμένοι και παραπάνω από όσοι απαιτούνται για την θανάτωση του θύματος. Τέτοια τραύματα μπορεί να προκληθούν τόσο με χτυπήματα, χωρίς χρήση όπλων (γρονθοκόπημα, κλοτσιές) ή με χρήση όπλων και βοηθητικών αντικειμένων (μαχαίρι, τσεκούρι, μεταλλική ράβδος, περίστροφο). Συχνά δε, σε περιπτώσεις ανθρωποκτονιών εξετάζεται εάν τα επιπλέον αυτά τραύματα έχουν γίνει ενώ το θύμα ήταν ακόμα ζωντανό ή αφότου είχε πεθάνει ( post mortem injuries) καθώς η διαφοροποίηση αυτή μπορεί ενδεχομένως να δώσει επιπλέον πληροφορίες για το προφίλ του δράστη. Συχνά τα μεταθανάτια δηλαδή τραύματα υποδηλώνουν την ύπαρξη ακόμα μεγαλύτερης έντασης των ψυχολογικών αιτίων που οδήγησαν στο «Overkill».

Το «Overkill» είναι σχετικά  σπάνιο φαινόμενο, όταν όμως εμφανίζεται σε μια ανθρωποκτονία, μπορεί να σχετίζεται με δράστες οι οποίοι:

• Πάσχουν από κάποια μορφή ψύχωσης ή σοβαρής διαταραχής προσωπικότητας.
• Είναι υπό την επήρεια ναρκωτικών ουσιών, φαρμάκων ή αλκοόλ
• Βρίσκονται σε βρασμό ψυχικής ορμής λόγω έντονων συναισθημάτων προς το θύμα ή προς αυτό που συμβολίζει το θύμα για τον κάθε δράστη.
• Τα ίδια τα χτυπήματα να έχουν συμβολική αξία για τον δράστη (π.χ. βεντέτα)

Κι άλλες επιμέρους περιπτώσεις φυσικά μπορεί να υπάρξουν, όπως για παράδειγμα τα πολλαπλά τραύματα να έχουν ως σκοπό το να μπερδέψουν τις αρχές για τα κίνητρα του εγκλήματος ή να υπάρχουν περισσότεροι από ένας δράστες που να επιτίθενται ταυτόχρονα. Αυτές οι εκδοχές όμως, έχουν μικρότερη αξία από ψυχολογική σκοπιά.

Γενικά θα πρέπει να αναφερθεί πως το «Overkill» ανήκει στη λεγόμενη Υπογραφή (signature) και όχι στον Tρόπο Dράσης (Modus Operandi), γιατί όπως πιο πάνω ειπώθηκε, δεν εξυπηρετεί την ολοκλήρωση του εγκλήματος, αφού ο θάνατος του θύματος θα επερχόταν με σημαντικά λιγότερα πλήγματα ή έχει ήδη επέλθει, αλλά σχετίζεται με ζητήματα ψυχικής ικανοποίησης  εσωτερικών ορμών και αναγκών του δράστη.

Σε ορισμένες υποθέσεις υποδηλώνει έντονο βίαιο ξέσπασμα, μίσος, πάθος, οργή κατευθυνόμενη προς το θύμα, πράγμα που μπορεί να σημαίνει πως ο δράστης γνώριζε προσωπικά τον νεκρό ( ερωμένη σκοτώνει από ζήλια τον άπιστο σύντροφό της με 20 πυροβολισμούς )  ή κάποια ιδιότητα αυτού είχε συμβολική αξία για τον δολοφόνο ( άνδρας κατακρεουργεί πόρνες καθώς συμβολίζουν στα μάτια του τη μητέρα του που όταν ήταν μικρός, γινόταν μάρτυρας του «έκλυτου βίου» αυτής ).

Ειδικά δε όταν συνοδεύεται από παραμόρφωση του θύματος, ακρωτηριασμούς, τοποθέτηση του πτώματος σε αποτρόπαια στάση μπορεί να εκτιμηθεί πως είναι δείγμα προσπάθειας «απανθρωποποίησης» –  αποπροσωποποίησης (dehumanization) του θύματος, στέρησης δηλαδή της ανθρώπινης μορφής και κατ’ επέκταση οντότητας του στο μυαλό του δράστη. Με τη μεταχείριση του θύματος με αυτόν τον τρόπο, ο δράστης μπορεί να εκτονώσει την οργή του πιο έντονα, όχι μόνο στερώντας τη ζωή από το θύμα αλλά και την ίδια του την ανθρώπινη υπόσταση. Μπορεί όμως και να διευκολύνει ο ίδιος συνειδησιακά τον εαυτό του να ολοκληρώσει το έγκλημα, καθώς τα πλήγματα που θα έχει καταφέρει δεν θα είναι εναντίον ενός ανθρώπου αλλά ενός «πράγματος» προς χρήση. Στον αντίποδα αυτών των συμπεριφορών βρίσκονται οι λεγόμενες πράξεις μετάνοιας – συμπόνιας (acts of remorse) που και αυτές αποτελούν μέρος της υπογραφής του δράστη, αλλά θα παρουσιαστούν αναλυτικά σε επόμενο κείμενο, στο μέλλον.

Κλείνοντας αυτή τη σύντομη παρουσίαση, θα πρέπει να αναφερθεί πως για να προβεί κανείς σε συμπεράσματα για τα κίνητρα και τα στοιχεία ενός εγκλήματος, θα πρέπει να μελετήσει προσεκτικά όλες τις ενδείξεις, να παρατηρήσει εξονυχιστικά τον τόπο του εγκλήματος και η εξέταση των μαρτύρων να γίνει αποτελεσματικά και με σωστό τρόπο. Καθώς μπορεί η αναλυτική παράθεση των ψυχολογικών εξηγήσεων για το φαινόμενο του «Overkill» να έχει από μόνη της ακαδημαϊκή αξία στην επιστήμη της εγκληματολογίας αλλά σε μία αστυνομική έρευνα, αν δεν συνεκτιμηθεί σωστά το σύνολο των συνθηκών γύρω από μια ανθρωποκτονία, μπορεί με αυτές τις θεωρίες να καταλήξουμε σε αποσυντονισμό των αρχών και σε χάσιμο πολύτιμου χρόνου για την εξιχνίαση του εκάστοτε εγκλήματος.

 Πηγές

– “Overkill: Facts, Fictions, and Cases” by Robert Ley, Ph.D.

– “Research Methods in Forensic Psychology” by Barry Rosenfeld, Steven D. Penrod,J.D., Ph.D.